Czym wyróżniały się meble kolbuszowskie?
Sama stylistyka form była mieszaniną panujących wtedy trendów meblarskich w Europie, jednakże meble kolbuszowskie wyróżniały się zdobnictwem ludowym którego pochodzenie przypisywano właśnie regionom ówczesniej Małopolski. Najpopularniejsze meble kolbuszowskie wykonane były w stylu barokowym i to właśnie w takim wykonaniu trafiały do siedzib ziemiańskich i mieszczańskich salonów.
Rozkwit kolbuszowskiej stolarki meblowej przypadał na koniec XVIII wieku, a jej upadek nastąpił po 1840 roku.
Prawdziwym kompendium wiedzy na temat tych mebli jest książka "Meble kolbuszowskie" której autorem jest Stefan Sienciki. Publikacja zawiera ogromną ilość fotografii oraz rysunków. P.S jeśli ktoś wie gdzie taką książkę wypożyczyć bylibyśmy bardzo wdzięczni za komentarz pod postem.
Na stan obecny nie zanosi się by kiedykolwiek wznowiono produkcję mebli w tym stylu, jednakże w kolbuszowskim Centrum Kształcenia Praktycznego (CKP) podjęto się wykonania kopii komody kolbuszowskiej. Za wzór objęto komodę ze zbiorów Muzeum w Łańcucie.
Meble kolbuszowskie w Pałacu Choroszczy
Kolbuszowskie meble znalazły swoje miejsce w garderobie dawnych apartamentów Branickich, których właścicielami byli Król August III, Stanisław August Poniatowski oraz generał Stanisław Mokronowski. W garderobie panuje styl barokowy, do którego idealnie pasowały meble kolbuszowskie.
Świetnie ich styl opisuje część zeskanowanego dokumentu z https://pcr.uwb.edu.pl autorstwa Władysława Sekundy, które przepisaliśmy poniżej:
------------------
W organizowanej przez Muzeum Okręgowe w Białymstoku ekspozycji wnętrz w odbudowanym pałacu w Choroszczy prezentowane są trzy meble. Wszystkie 3 prezentowane obiekty cechuje "nasadzanie" typowe dla mebli "roboty kolbuszowskiej" - określenia przyjętego z inwentarzy i źródeł pamiętnikarskich.
"Nasadzanie", czyli fornirowanie i intarsjowanie, obejmowało wszystkie zewnętrzne powierzchnie mebla. Tyły wykonane z powierzchownie gładzonych desek. Dekoracja miała imtitować wzory tkanin, jakimi wcześniej przykrywano sprzęty domowe, w tym również z grupy skrzyniowych, oraz malowanie skrzyń wedle tradycji ludowej.
Potraktowana fasadowo dekoracja podkreśla podział funkcjonalny mebla; boki są skromniejsze, mają jedynie pola fornirowane, wydzielone ramkami z pasków i żyłek. Było to uwarunkowane przyczynami technicznymi - niemożnością uzyskania większych płaszczyzn forniru przy ręcznym cięciu piłą kruchego materiału, głównie drewna orzechowego.
Dwa ostatnie obiekty mają wzory intarsji o długiej tradycji stosowania - wić z tulipanem oraz kwiaty-gwiazdy; obydwa ornamenty w kolorze naturalnego i częściowo podpalanego jaworu. Analogiczne spotykamy na prasce-biurze w Muzeum w Rzeszowie, datowanej na początek XVIII w.
Typowe dla mebli kolbuszowskich skąpe stosowanie brązu lub mosiądzu cechuje również obiekty choroskie; użycie metalu ograniczone do antab, szyldzików i zawiasów przy pulpicie. Analizując kształt oskrzynienia prasek w pałacu w Choroszczy, znajdujemy potwierdzenie linii ewolucji tego typu mebli - od wybrzuszonych rokokowych do regularnych prostopadłościennych klasycystycznych.
------------------
Sekretera czy biurko?
W 2020 roku do kolbuszowskiego skansenu trafił mebel, którego historia nie do końca jest nam znana. Jego konstrukcja nasuwa myśleć, że służył on jako biurko. Z kolei w praktyce jest to niemożliwe, ponieważ mebel nie zostawia wystarczająco miejsca na nogi kiedy siedzimy, a kiedy stoimy jest zbyt niski. Blat mebla posiada listwę zapobiegającą zsuwaniu się kartek, która przeszkadzałaby w pisaniu piórem. Ślady widoczne we wnęce odpowiadają wielkości popularnym wtedy zegarom Bracket, jednak tu również pewności nie ma.
Widoczne różnice w zdobnictwie obu elementów wskazują, że nadstawa została dodana do komody nieco później. Przestrzeń pod pokrywą pulpitu nie jest w pełni dostępna, a po otwarciu stale trzeba podtrzymywać ja ręką. Mebel posiada 4 szuflady, nad którymi znajduję się pulpit zamykany ukośną płytą, otwieraną do góry.
Mebel ten ozdobiony jest fornirami, które z pozoru wydają się banalne. Poniżej blatu możemy zauważyć kolejne 4 szuflady, dzięki którym mebel wygląda jak komoda. Jego główną cechą są elementy prostokątne wyłożone fornirem z czeczoty klonowej, obrzeżone taśmami z fornirów drzew owocowych, oraz wzbogacone cienką drewnianą linką, całość obtoczona jest pasami forniru w układzie promienistym.
Gdzie, przechowywać uprasowaną bieliznę?
Kolejnym meblem, który możemy spotkać w Kolbuszowskim Muzeum jest praska. To duża komoda o płytkich szufladach, przeznaczonych do przechowywania uprasowanej bielizny. Łączono ją nieraz z odchylanym pulpitem lub nadstawą. Od drugiej połowy XX w z połączenia praski i regału powstały meblościanki, nazywane praskami wielofunkcyjnymi.
Kolbuszowska fabryka mebli
W Kolbuszowej funkcjonuje również fabryka mebli która mieści się na ulicy Fabrycznej 3. Nie ma ona nic wspólnego z historią mebli kolbuszowskich, ponieważ powstała ona "dopiero" w 1972 roku jako część Rzeszowskich Fabryk Mebli i zajmowała się głównie produkcją segmentów meblowych, które eksportowano do Czechosłowacji i Węgier. Po transformacji ustrojowej w 1990 roku fabrykę przejęła niemiecka firma Paidi Möbel GmbH i od tej pory znana jest jako Kolbuszowa Fabryka Mebli o dosyć mało unikalnej nazwie "Furniture" (w skrócie KFM Furniture Sp. z o.o). Meble te eksportowane są głównie do Niemiec i raczej nie da się ich nabyć na terenie Polski.
Podsumowanie
Meble drewniane do dziś mają swoich wielbicieli. W dawnych czasach zamawiało się u rzemieślników i oczekiwano bardzo długo na realizację, gdzie następnie przechodziły z pokolenia na pokolenie, budując status i majątek rodziny. Dzisiejsze wyposażenie znacznie różni się od tych powyżej, jednakże jedne i drugie mają swoich odbiorców z tą różnicą, że dziś meble produkowane są na szerszą skalę odbiorców tak by odpowiadały większej grupie użytkowników, były tańsze oraz szybsze w produkcji.
Dziś meble z prawdziwego drewna osiągają na prawdę wysokie ceny i docenić ich urok oraz trwałość nie jest w stanie każdy konsument. Króluje płyta MDF, szybki montaż i masówka.
Nieco tylko szkoda, że sami jako sklep nie mamy w ofercie żadnych mebli pochodzących z naszego regionu choć okoliczne miejscowości znane są z produkcji tapicerki meblowej w postaci narożników, sof i kanap. Lokalni stolarze głównie trudnią się meblami i kuchniami na wymiar składanych z gotowych płyt i frontów.
Ciekawostka
Od współautora: Będąc w Wiedniu w 2011 roku na pewnej imprezie ktoś zapytał skąd pochodzę - odpowiedziałem, że z Kolbuszowej na co rozmówca wtrącił "o, to stamtąd co pochodzą słynne meble kolbuszowskie". Problem polegał na tym, że sam będąc z okolic nie miałem absolutnie pojęcia o ich istnieniu. Dopiero później dowiedziałem się o ich historii.
W materiale opracowań niedostępnej już strony kakafonia.cba.pl.
O tradycjach meblarskich wspomina również film z Polskiej Kroniki Filmowej.
